تولد شطرنج به بیشتر از 1400 سال پیش و کشور هند برمی‌گردد. جایی که امپراطور به دانشمندان دستور می‌دهد تا با ساختن یک بازی به افزایش مهارت جنگاوری شاهزاده‌ها کمک کنند. این بازی می‌تواند تا 4949 حرکت داشته باشد و 10 به توان 22 احتمال برای سناریوهای آن وجود دارد. بنابراین عجیب نیست که شطرنج را یک بازی غیرمعمولی بنامیم. هر حرکت شما در سرنوشت بازی شطرنج تاثیرگذار است؛ به همین دلیل است که چیدن استراتژی و تفکر در این بازی مهم‌تر از هر بازی دیگری است.
شاه حریف را تسلیم کنید
آموزش شطرنج مبتدی را می‌توانیم در یک جمله خلاصه کنیم: با مهره‌های خود به سمت شاه حریف یورش ببرید و اجازه حرکت به آن را ندهید. اگر موفق شدید با مهره‌های خود شاه حریف را در معرض تهدید قرار دهید، کیش اتفاق افتاده است و اگر حریف شما قادر نباشد که شاه خود را از این تهدید فراری دهد، باید به شما تبریک بگوییم چرا که با کیش و مات کردن حریف به پیروزی در بازی رسیده‌اید.
برابری در شطرنج
البته ممکن است بازی شطرنج با تساوی نیز به پایان برسد. این اتفاق در شرایطی مشاهده می‌شود که یکی از طرفین بدون آن که کیش شده باشد فرصت را برای حرکت‌دادن مهره‌های خود خالی ببیند. اضافه بر این، نتیجه‌ی بازی‌هایی که بر روی صفحه‌ی آن دو شاه یا یک شاه و یک اسب باقی مانده باشند نیز مساوی در نظر گرفته می‌شود. از آن جایی که بخش مهمی از آموزش شطرنج به یادگیری اصطلاحات این بازی برمی‌گردد باید بدانید که مساوی در بازی شطرنج با عنوان پات نیز شناخته می‌شود.
بشناسید و به خدمت بگیرید
قدم بعدی در آموزش شطرنج مبتدی، شناخت مهره‌های بازی هستند. تنها پس از شناخت مهره‌های بازی و نوع حرکت آن‌ها است که می‌توانید بازی را آغاز کنید. هر مهره‌ای در بازی شطرنج به شکل متفاوتی بر روی صفحه بازی حرکت می‌کند و همین موضوع باعث می‌شود تا سناریوهای بسیار متنوعی در بازی شطرنج شاهد باشیم. از این قسمت به بعد سعی می‌کنیم تا از آموزش شطرنج با تصویر بهره بگیریم تا تسلط بهتری بر روی حرکات مهره‌های شطرنج به دست بیاورید.
رخ: قلعه‌ای کوچک با نقشی بزرگ در بازی
این مهره‌ها می‌توانند به‌صورت افقی یا عمودی، تمامی صفحه‌ی شطرنج را طی کنند. البته در شرایطی که هیچ مهره‌ای در سر راه آن‌ها وجود نداشته باشد تا آن‌ها را متوقف کند. همان‌طور که گفتیم رخ اجازه ندارد به‌صورت مورب حرکت کند یا از روی مهره‌های دیگر عبور کند؛ اما بعد از ملکه یا وزیر به‌عنوان ارزشمندترین مهره‌های بازی شناخته می‌شود.
اسب یا شوالیه: بر فراز مهره‌ها
این مهره به شکل حرف L در زبان انگلیسی حرکت می‌کنند. اسب یا شوالیه می‌تواند 2 واحد به صورت افقی به علاوه‌ی 1 واحد به صورت عمودی یا برعکس (2 واحد به صورت عمودی و 1 واحد به صورت افقی) را بر روی صفحه‌ی بازی طی کند. شناخت این مهره و استفاده از قابلیت‌های آن قدم بزرگی در آموزش شطرنج خواهد بود؛ چرا که اسب‌ها برخلاف سایر مهره‌های شطرنج می‌توانند از روی مهره‌ها عبور کنند. چه در حمله چه در دفاع می‌توانید از اسب‌ها استفاده کنید و حتی برای شروع بازی نیز می‌توانید از آن‌ها بهره بگیرید.
فیل یا اسقف: حرکت بر روی سفید و سیاه
آموزش شطرنج را با شناخت فیل ادامه می‌دهیم. این دسته از مهره‌ها می‌توانند به‌صورت اریب بر روی صفحه بازی حرکت کنند. با وجود این نوع از حرکت، هر کدام از فیل‌ها می‌توانند یکی از رنگ‌های سفید یا سیاه را برای حرکت تا انتهای بازی انتخاب کنند. شما در بازی دو فیل در اختیار دارید که یکی از آن‌ها روی مربع‌هایی با رنگ سفید و دیگری بر روی مربع‌هایی با رنگ سیاه حرکت می‌کنند. همان‌طور که در قسمت‌های قبلی آموزش شطرنج در مورد مهره رخ گفتیم، فیل هم نمی‌تواند از سد مهره‌ها عبور کند.
وزیر یا ملکه: مهره همه‌فن‌حریف
این مهره در هر جهتی که شما اراده کنید حرکت می‌کند. البته تا زمانی که هیچ مهره‌ی دیگری در راهش وجود نداشته باشد. وزیر قدرت رخ و فیل را با یکدیگر جمع می‌کند تا به مهم‌ترین مهره بعد از شاه تبدیل شود. ملکه به‌خوبی می‌تواند شاه حریف را تسلیم کند یا به دفاع از شاه شما بپردازد. فقط کافی است آموزش شطرنج مبتدی و متوسطه را به شکل خوبی سپری کنید.
شاه: مهره‌ای به ارزش تمام بازی
حیاتی‌ترین نکته در آموزش شطرنج، محافظت از مهره شاه است. شما در تمام بازی باید به این مهره توجه ویژه‌ای داشته باشید. شاه می‌تواند در هر نوبت 1 خانه به صورت افقی، عمودی یا اریب حرکت کند. البته شما نمی‌توانید این مهره را به مکانی حرکت دهید که باعث تهدید شاه شود. احتمالا می‌توانید حدس بزنید که به همین دلیل هیچ‌وقت نمی‌توانید 2 شاه بازی را در مربع‌های مجاور یکدیگر ببینید.
سرباز: مهره‌های وفادار
ممکن است در آموزش شطرنج مبتدی، نقش و اهمیت سربازان کم‌رنگ به نظر برسد؛ اما پیاده سازی بسیاری از استراتژی‌های پیچیده به حرکت سربازان وابسته است. هر سرباز می‌تواند در حرکت اول و به انتخاب شما 2 یا 1 خانه رو به جلو حرکت کند. همه‌ی سربازان پس از انجام حرکت اول خود تنها قادرند که مربع به مربع زمین بازی را طی کنند. فراموش نکنید که برای انجام این حرکت‌ها باید مسیر پیش روی سرباز خالی از هرگونه مهره‌ای باشد.
آموزش شطرنج تصویری به شما کمک می‌کند تا بهتر مکانیزم حمله‌ی این مهره‌ها را دریابید. سرباز می‌تواند به مهره‌ای که تنها 1 خانه با او فاصله دارد به صورت مورب حمله کند. اگر سرباز حریف در حرکت اول خود 2 مربع به سمت جلو بیاید و در کنار سرباز شما قرار بگیرد، شما می‌توانید از قانون حرکت در عبور استفاده کنید. شما می‌توانید با سرباز خود به آن مهره حمله کنید و سرباز خود را به مربعی که در پشت آن مهره قرار دارد انتقال بدهید. سربازها با حرکت و رسیدن به سوی دیگر تخته‌ی بازی می‌توانند به وزیر، رخ، اسب و فیل تبدیل شوند.
زمین بازی را بهتر بشناسید
اگر قرار باشد که پس از سپری‌کردن آموزش شطرنج مبتدی به سراغ مراحل جدی‌تر بروید، باید شناخت خوبی از زمین بازی داشته باشید. رتبه‌ها ردیف‌های افقی در تخته شطرنج هستند و فایل‌ها، ستون‌های زمین بازی را تشکیل می‌دهند. رتبه‌ها از 1 تا 8 و فایل‌ها از a تا h فهرست شده‌اند.
رتبه‌ها و فایل‌ها از سمت چپ مهره‌های سفید شروع می‌شوند و شما می‌توانید با چسباندن فایل و رتبه‌ی یک خانه از زمین بازی به آن مربع اشاره کنید. زمانی که بتوانید به‌راحتی خانه‌های زمین بازی را تشخیص دهید، آموزش شطرنج می‌تواند بسیار راحت‌تر از قبل اتفاق بیفتد.
دیگر زمان آن رسیده است که در مقابل حریف خود قرار بگیرید. زمین بازی را به شکلی بچرخانید که هر بازیکنی بتواند یک مربع سیاه در گوشه پایین سمت چپ و یک مربع سفید در گوشه پایین سمت راست مشاهده کند. حالا مهره‌ها را بچینید تا نبرد آغاز شود.
سپاه خود را به خط کنید
برای ساده شدن آموزش شطرنج از رخ‌ها شروع می‌کنیم. رخ‌های سفید را در a1 و h1 قرار دهید و رخ‌های سیاه را بر روی خانه‌های a8 و h8 بگذارید. باید بدانید که رخ را با حرف R نشان می‌دهند. حالا کنار هر رخ، یک اسب (N) و کنار هر اسب نیز یک فیل (B) با همان رنگ قرار دهید. پس از این کار، دو خانه در رتبه 1 و دو خانه در رتبه 8 باقی می‌مانند که توسط شاه (K) در سمت راست و وزیر (Q) در سمت چپ هر بازیکن پر می‌شوند.
حالا فقط کافی است که تمامی سربازهای سفید را در رتبه 2 و سربازهای سیاه را در رتبه 7 قرار دهید تا زمین بازی آماده‌ی یک رقابت شود.
زمان حمله فرا رسیده است
برای بسیاری از شما آموزش شطرنج از همین نقطه آغاز می‌شود. بازیکنی که مهره‌های سفید را در اختیار دارد بازی را آغاز می‌کند. بنابراین بهتر است برای رعایت انصاف، بازیکنی که باید با مهره‌های سفید بازی کند از طریق سکه یا داوطلبانه انتخاب شود. بازیکنان می‌توانند در هر نوبت یک حرکت انجام دهند. در هر نوبت می‌توانید هر قطعه‌ای را تا زمانی که از نظر قانونی مجاز به حرکت باشد حرکت دهید. اما حواستان باشد که قبل از تصمیم‌گیری برای حرکات آینده از تماس مهره‌ها اجتناب کنید؛ چرا که در صورت انجام این کار باید با آن مهره نوبت خود را جلو ببرید. زمانی که آموزش شطرنج مبتدی را پشت سر بگذارید می‌توانید به‌صورت فرضی حرکات آینده را پیش‌بینی کنید.
سعی کنید با تسخیر خانه‌هایی که به مهره‌های حریف تعلق دارد و کنارزدن این مهره‌ها، حریف خود را تضعیف کنید. البته از مهره‌های خود نیز محافظت کنید و سعی کنید آن‌ها را از حملات حریف دور نگه دارید. با تهدید پادشاه حریف، او مجبور است که برنامه‌ی خود را رها کند و پادشاه خود را فراری دهد. این گونه است که می‌توانید کنترل بازی را به دست بگیرید.
ترفندهای و استراتژی‌ها
آموزش شطرنج در این لحظه به آن بستگی دارد که تا چه اندازه از ارزش مهره‌های خود مطلع هستید. وزیر با ارزش 9 مهم‌ترین مهره‌ی بازی است. شاه ارزش‌گذاری نمی‌شود؛ چرا که شاه از زمین بازی کنار نمی‌رود و با تهدید آن بازی به پایان می‌رسد. بعد از وزیر، رخ‌ها و سپس اسب‌ها و فیل‌ها در یک رتبه قرار دارند و در آخر سربازها قرار دارند. بنابراین اولویت شما برای محافظت از مهره‌ها مشخص است. سعی کنید مهم‌ترین مهره‌ها را حفظ کنید تا ضربات مهلکی در آخر بازی وارد کنید.
سعی کنید مرکز زمین را تحت کنترل بگیرید؛ چرا که این گونه با راندن حریف به کناره‌های زمین، فرصت آن‌ها را برای حرکت محدود می‌کنید. به همین دلیل است که اغلب بازیکنان با حرکت‌دادن 2 سرباز وسطی با حرکت اسب‌ها به مرکز صفحه، بازی را آغاز می‌کنند. با کسب تجربه و پشت سر گذاشتن آموزش شطرنج مبتدی، باید بتواند 2 تا 5 حرکت بعدی را پیش‌بینی کنید. بعد از هر حرکت حریف برای بررسی مجدد تخته زمان بگذارید. سعی کنید با تهدید مهره‌های قوی حریف یا خارج‌کردن مهره‌های اصلی خود از مسیر بازی او از سپاه خود محافظت کنید.
البته هیچ ایرادی ندارد که با از دست دادن یک مهره، حریف خود را به تله بیندازید. بیشتر اوقات در هنگام باخت متوجه می‌شوید که با نیمی از مهره‌های خود بازی نکرده‌اید. بنابراین در حرکت دادن مهره‌ها و استفاده از قابلیت‌های آن‌ها بازی خود را توسعه دهید.
